Ήδη από τον πέμπτο αιώνα, ο Έλληνας ιστορικός Θουκυδίδης εντοπίζει και να αναλύει τις διαφορές των Σπαρτιατών που είναι πιο πειθαρχημένοι κι έχουν αυτοέλεγχο, σε σχέση με τους πιο ελεύθερους και επιεικείς Αθηναίους.
Σήμερα, κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές και χαρακτηριστικά μοιάζουν να είναι βαθιά ριζωμένα σε ορισμένους πολιτισμούς. Οι Ιταλοί για παράδειγμα κουνούν τα χέρια τους όταν μιλάνε, τα παιδιά των Ολλανδών είναι ευτυχισμένα και σχετικά ήρεμα και οι Ρώσοι δεν χαμογελούν συχνά. Στο νέο τους βιβλίο «Παιδιά, γονείς και πολιτισμός», οι ψυχολόγοι Samuel Putnam και Masha Gartstein διερευνούν τον τρόπο με τον οποίο οι αξίες μιας κοινωνίας επηρεάζουν τις επιλογές των γονιών και πώς αυτές επηρεάζουν με τη σειρά τους τον χαρακτήρα των παιδιών τους.
Η διαρκής επιρροή των πολιτιστικών αξιών
Παρόλο που η γενετική παίζει σίγουρα το ρόλο της , ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώνουμε διαμορφώνεται ανάλογα με το περιβάλλον μας και τα ερεθίσματα μας. Το 2005, ο ψυχολόγος Robert McCrae και οι συνεργάτες του κατάφεραν να τεκμηριώσουν τις έντονες διαφορές στις προσωπικότητες ανθρώπων που ζουν σε διάφορα μέρη του κόσμου. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που προέρχονται από ευρωπαϊκούς πολιτισμούς τείνουν να είναι πιο ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες σε σχέση με όσους προέρχονται από ασιατικούς πολιτισμούς. Παράλληλα, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι Βόρειοευρωπαίοι ήταν πιο προσεκτικοί κι επιμελείς σε σχέση με όσους ζουν στον νότο, σύμφωνα με το Conversation.
Πρόσφατα, οι ψυχολόγοι κατάφεραν να εντοπίσουν μερικές από αυτές τις διαφορές στην πρώιμη παιδική ηλικία. Και η ανατροφή των παιδιών φυσικά και παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Για να διεξάγουν την μελέτη, ο Samuel Putnam και η Masha Gartstein συνεργαστήκαν με συναδέλφους από 14 διαφορετικές χώρες. Στόχος τους ήταν να διερευνήσουν τον τρόπο με τον οποίο οι ευρείες κοινωνικές αξίες επηρέασαν την ανατροφή των παιδιών. Στη συνέχεια μελετήσαν πώς αυτές οι διαφορετικές μορφές ανατροφής διαμόρφωσαν την συμπεριφορά και την προσωπικότητα των παιδιών.
Αυτό έγινε με την χρήση πολλών ερωτηματολόγιων που συμπλήρωσαν γονείς από όλο τον κόσμο. Εκεί ζήτησαν από τις μητέρες και τους πατεράδες να περιγράψουν τις καθημερινές τους συνήθειες, τις ελπίδες για τα παιδιά τους και τους τρόπους πειθαρχίας. Στη συνέχεια τους ζητήσαν να αναλύσουν λεπτομερώς τις συμπεριφορές των παιδιών τους. Επίσης, βασίστηκαν και στο έργο του ολλανδού κοινωνικού ψυχολόγου Geert Hofstede, ο οποίος, στη δεκαετία του ’70, ζήτησε από τους υπαλλήλους της IBM σε όλο τον κόσμο πληροφορίες για όσα τους ικανοποιούσαν στην εργασία τους. Όταν συνέκριναν τα αποτελέσματα, συνειδητοποίησαν ότι είχαν πολλά κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους. Οι πολιτισμικές αξίες που αποκαλύφθηκαν μέσω των προτιμήσεων στην εργασία στη δεκαετία του ’70 μπορούσαν να παρατηρηθούν στις πρακτικές των γονέων και στην ιδιοσυγκρασία των παιδιών 40 χρόνια αργότερα. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς δείχνει ότι οι πολιτιστικές αξίες είναι σχετικά ανθεκτικές και φαίνεται να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά αναπτύσσονται με την πάροδο του χρόνου.
Ατομικό ή συλλογικό συμφέρον;
Ίσως οι πιο γνωστές από αυτές τις ευρείες πολιτιστικές αξίες είναι ο ατομικισμός και ο κολεκτιβισμός. Σε ορισμένες κοινωνίες, όπως οι Η.Π.Α. και η Ολλανδία, οι άνθρωποι επιδιώκουν σε μεγάλο βαθμό να ωφελήσουν τον εαυτό τους. Ειδικότερα, οι περισσότεροι αναζητούν την αναγνώριση και θέλουν να ενισχύσουν την οικονομική και κοινωνική τους κατάσταση. Αντίθετα στις κολεκτιβιστικές κοινωνίες, όπως η Νότια Κορέα και η Χιλή, δίνουν μεγάλη σημασία στο κοινό καλό,στην ευημερία ενός μεγαλύτερου συνόλου, όπως η οικογένεια, η στην εταιρία εργασίας και η χώρα τους.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς πειθαρχούν τα παιδιά τους επηρεάζεται έντονα από αυτές τις κοινωνικές αξίες και πιθανότατα εξυπηρετεί τη διαιώνιση αυτών των αξιών από τη μία γενιά στην άλλη. Για παράδειγμα οι γονείς σε κολεκτιβιστικές κοινωνίες είναι πολύ πιθανότερο, όταν επιπλήξουν τα παιδιά τους, να τους κατευθύνουν να «σκεφτούν» την κακή συμπεριφορά τους και πώς θα μπορούσε αυτή να επηρεάσει αρνητικά τους γύρω τους. Αυτό φαίνεται να προάγει την ομαδική αρμονία και να προετοιμάσει ένα παιδί να ζήσει σε μια κολεκτιβιστική κοινωνία. Βέβαια την ίδια στιγμή, αν σας ζητείται συνεχώς να σκέφτεστε πώς οι ενέργειές σας επηρεάζουν τους άλλους, ίσως έχετε περισσότερες πιθανότητες να αισθανθείτε άγχος, ενοχή και ντροπή. Πράγματι, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά σε αυτές τις κοινωνίες τείνουν να εκφράζουν υψηλότερα επίπεδα θλίψης, φόβου και ενοχής.
Ελευθερία να ακολουθήσει κάθε παιδί τον δρόμο του
Ένα δεύτερο σύνολο αξιών που μελετήθηκε ήταν η επιείκεια ενάντια στον περιορισμό. Μερικοί πολιτισμοί, όπως οι ΗΠΑ, το Μεξικό και η Χιλή, τείνουν να επιτρέπουν και να προωθούν την αυτο-ικανοποίηση. Άλλοι – όπως η Νότια Κορέα, το Βέλγιο και η Ρωσία – ενθαρρύνουν τη συγκράτηση ενόψει του πειρασμού.
Αυτές οι αξίες φαίνεται να συνδέονται με ένα συγκεκριμένο σύνολο γονικών στόχων. Ειδικότερα, οι γονείς σε πιο «χαλαρές» και επιεικείς κοινωνίες τείνουν να τονίζουν τη σημασία της ανάπτυξης αυτοεκτίμησης και ανεξαρτησίας. Για παράδειγμα, περιμένουν τα παιδιά να διασκεδάσουν και να κοιμηθούν μόνα τους. Όταν ένα από τα παιδιά τους «κακομεταχειρίζεται», συχνά υποδεικνύουν τρόπους με τους οποίους μπορεί να κάνει αλλαγές και να προσπαθήσει να αποκαταστήσει τη «ζημιά».
Το παιδί έτσι παίρνει το μήνυμα ότι είναι υπεύθυνο για τον εαυτό του, μπορεί να χαράξει τον δρόμο του και να διορθώσει τα λάθη του. Ταυτόχρονα, όταν τα παιδιά αναμένεται να πάρουν αυτό που θέλουν, ενδέχεται να αναζητήσουν παρορμητικά άμεση ανταμοιβή, για παράδειγμα είτε τρώνε καραμέλα πριν από το δείπνο, είτε αρπάζουν ένα παιχνίδι από ένα ράφι σε ένα κατάστημα, προτού πάρουν την άδεια.
Σε κοινωνίες που δίνουν προτεραιότητα στην αυτοσυγκράτηση, οι γονείς ήταν πιο πιθανό να φωνάζουν ή να βρίζουν όταν ήθελαν να πειθαρχήσουν τα παιδιά τους. Αυτό μπορεί να τα κάνει πιο υπάκουα, αλλά παράλληλα τα κάνει να είναι πιο απαισιόδοξα και να μην απολαμβάνουν τόσο τις χαρές της ζωής.
Είναι ο ατομικισμός το μέλλον;
Οι γονείς φαίνεται να έχουν κίνητρα να προετοιμάσουν καλύτερα τα παιδιά τους για τον κόσμο που ζούμε. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες χώρες έχουν γίνει πιο ατομικιστικές τα τελευταία 50 χρόνια, μια μετατόπιση που είναι πιο έντονη στις χώρες που έχουν αναπτυχθεί οικονομικά. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να υπάρχει μια τεράστια διαφορά μεταξύ του τρόπου ανατροφής των παιδιών σε όλους τους πολιτισμούς κι αυτή είναι η απόδειξη της διαρκούς επιρροής των κοινωνικών αξιών.
tvxs.gr
